Hoe we met taal typische mannen- en vrouwenberoepen creëren

Het op pad gaan met twee kinderen in de stad is vaak een uitdaging op zich. Dat ligt niet altijd het voorbij razende verkeer waardoor het gevaar voortdurend op de loer ligt. Soms begint het avontuur al bij de voordeur.

Allereerst, omdat de ene niet voor op de fiets wil, en de ander juist niet achterop. Wat uiteraard uitmondt in een strijd. Als de ander zich toch plotseling weer bedenkt en zeurt dat het andersom moet, zucht ik diep. Met een zachte en doch dringende stem probeer ik mijn gezag in te zetten en ieder in het gareel te houden – wat overigens niet altijd lukt.

Daarnaast, ben ik al heel blij dat ik met twee kinderen, drie tassen aan het stuur overeind blijf. Opgelucht begin ik aan de ontspannende fietstocht, maar deze mondt vaker uit op een vermoeiende bezigheid. Bijvoorbeeld wanneer er een brandweerauto voorbij raast – wat dikwijls gebeurt in een stad als Amsterdam – en mijn lieve zoontje roept: ‘Mama, kijk: brandweerman’. Waarna ik snel toevoeg aan deze opmerkelijke waarneming: ‘of brandweervrouw’. En als er een vliegtuig over ons heen dendert, hoor ik een enthousiast ‘Mama, kijk: piloot’. Waarop mijn dochter voortborduurt dat ‘hij waarschijnlijk naar gaat landen’. Ik vul aan dat ‘zij misschien wel net wegvliegt’. Wanneer dochterlief dan vervolgens aangeeft dat de hond van het meisje erg snoezig is, hoor ik mezelf hardop zeggen dat iemand met een staart niet per se een meisje hoeft te zijn. Als ze uiteindelijk ook nog geërgerd uitkraamt dat de vuilnisman door moet rijden, omdat we anders te laat op school aankomen, zakt me de moed in de schoenen. Ik slik de woorden ‘of vuilnisvrouw’ in. Ik besluit deze discussie te bewaren voor ons gebruikelijke praatje voor het slapen gaan.

Aangeleerde scheiding tussen ‘mannen- en vrouwenberoepen’

Voor zowel kinderen als volwassenen geldt dat bepaalde beroepen stereotype als mannelijk en andere als vrouwelijk worden ervaren. Dit komt, omdat wat we herhaaldelijk om ons heen zien als de norm gaan beschouwen.

Bijvoorbeeld: in het ziekenhuis lopen meer verpleegsters rond dan verplegers. In het café is het vaker de serveerster die de appelsap brengt dan de serveerder. En op televisie zijn astronauten en chirurgen eerder mannelijk dan vrouwelijk. Kinderen worden van jongs af aan blootgesteld aan deze traditionele rolpatronen.

Zo gaat het in de gouden kinderboeken over kapitein Schuddebaas die de veerboot Columbus vaart, Jan de vliegtuigman die piloot is en dokter Pijpekop die de poppen beter maakt. Op tv zijn het Pieter Post en Brandweerman Sam die je vrolijk toelachen. Dat wat je om je heen ziet en leest, bevestigt vaak de traditionele rolpatronen.

Dat klinkt onschuldig. Maar niets is minder waar.

Taal beïnvloedt beeldvorming

Kinderen leren al vroeg welke beroepen traditioneel voor mannen en vrouwen bestemd zijn. Dat heeft als consequentie dat ze denken dat sommige beroepen niet voor hun weggelegd zijn.

Het taalgebruik van ouders, leraren en media heeft een grote invloed op het aanleren van stereotypes voor mannelijke of vrouwelijke beroepen. Jonge kinderen moeten de verschillen tussen man en vrouw nog leren en wanneer dat eenmaal gesetteld is, is dit moeilijk te veranderen.

Uit het onderzoek^* blijkt dat wanneer we spreken over piloten, kinderen sec aan mannelijke piloten denken. Om dat te voorkomen helpt het om zowel vrouwelijke als mannelijke beroepsbenamingen te gebruiken. Ook blijkt dat meisjes vooral voordeel ondervinden van het gebruik van tweeslachtige woorden en verwijzingen naar hij en zij. Zo leren ze dat ze later ook piloot of brandweervrouw kunnen worden, waardoor een traditioneel mannelijk beroep voor hen toegankelijk wordt.

En aangezien in Nederland het aantalprinsessenberoepen behoorlijk beperkt is, kan het geen kwaad om ze op andere gedachten te brengen.

 

Referentie:

* Vervecken, D., Hannover, B., & Wolter, I. (2013). Changing (s)expectations: How gender fair job descriptions impact children’s perceptions regarding traditionally male occupations. Journal of Vocational Behavior, 82, 208-220.

 

 

[ssba]